Εγκατάσταση και Συντήρηση Πράσινων Στεγών – Εμπειρία στον τομέα από τη Γερμανία

Το καθολικό νηπιαγωγείο που λειτουργεί στην ενορία του Αγίου Τζέρεον στην πόλη Monheim am Rhein (Βεστφαλία Γερμανίας), άνοιξε το 1978. Είναι σε μία κατοικήσιμη περιοχή με πολυώροφα κτίρια και αποτελεί το «σπίτι» για τέσσερις ομάδες νηπιαγωγείου.

Η δομή της οροφής πάνω από το ταβάνι οπλισμένου σκυροδέματος, αποτελείται από φράγμα υδρατμών, στρώση 80 χιλιοστών θερμικής μόνωσης από εξωθημένο πολυστυρένιο και ασφαλτικά στεγανοποίησης της οροφής. Πάνω από αυτά, υπήρχε ένα στρώμα χαλικιών πάχους περίπου 5 εκατοστών ως προστατευτικό στρώμα.

Πάνω από κάθε δωμάτιο των γκρουπ των νηπίων αλλά και ενός εκ των υπνοδωματίων, υπάρχει μία κατασκευή ξύλινης πυραμίδας που δημιουργεί «θόλο» για τα φωτιστικά και αποτελεί στοιχείο της οροφής (ξεχωρίζουν πάνω από τη στέγη). (Εικ. 1,4)

Το 1999, 21 χρόνια αργότερα, η στέγη άρχισε να εμφανίζει σημάδια φθοράς με τις πρώτες προβληματικές και υγρές περιοχές στο στρώμα της θερμομόνωσης να εντοπίζονται. Κατά τη διάρκεια μιας αρχικής επισκόπησης της κατάστασης έγινε λόγος για ανακαίνιση, αλλά πέρασαν 3 χρόνια για να ξεκινήσουν οι εργασίες

Για οικονομικούς και οικολογικούς λόγους, η οικογένεια της ενορίας αποφάσισε υπέρ της «πράσινης» ανακαίνισης – με άλλα λόγια ανακαίνιση της στέγης με προστατευτικό στρώμα που θα αποτελείται από τον ίδιο τον ταρατσόκηπο εκτατικού τύπου. Η λύση αυτή έχει πολλά αποδεδειγμένα και απτά πλεονεκτήματα για τους παρακάτω λόγους:

• Για την αδιαβραχοποίηση της στέγης του νηπιαγωγείου: επιμήκυνση της διάρκειας της στεγανοποίησης της στέγης, αφού η πράσινη στέγη αποτελεί το καλύτερο προστατευτικό στρώμα για μια οροφή. Η πράσινη στέγη στην περίπτωση επίπεδης οροφής που έχει εμφανιστεί ζημιά, προτείνεται ως κατάλληλη λύση όπως αναφέρεται και στην Έκθεση Ζημιών Ιδιοκτησίας από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση το έτος 1988.
• Για τη φύση και το περιβάλλον: συγκράτηση υδάτων, νέα ενδιαιτήματα για φυτά και ζώα, βελτίωση του κλίματος, απελευθέρωση οξυγόνου, δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα.
• Για την ενορία: εξοικονόμηση μελλοντικών δαπανών ανακαίνισης, αφού η στεγανοποίηση θα διαρκέσει περίπου 4 φορές περισσότερο επειδή προστατεύεται από την ακτινοβολία UV, το χαλάζι και τις μεγάλες διακυμάνσεις της θερμοκρασίας.
• Βελτίωση του οικιστικού περιβάλλοντος από αισθητική άποψη. Σε κατοικήσιμες περιοχές συγκεκριμένα, κοιτάζοντας σε ένα ανθισμένο τοπίο στέγης από ένα παράθυρο ή μπαλκόνι που βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο, είναι πολύ πιο ευχάριστο από το να κοιτάς σε μία γκρι στέγη με ασφαλτούχα επένδυση.
• Για τα παιδιά και τους ενήλικες στο νηπιαγωγείο: βελτίωση του εσωτερικού κλίματος (ειδικά όσον αφορά τη δροσιά το καλοκαίρι).

Η στεγανοποίηση της στέγης

Στο τέλος του Μάιου του 2002, οι εργασίες ξεκίνησαν με την εξαγωγή και την απόρριψη του παλιού στρώματος αμμοχάλικου της στέγης. Έπειτα, το κατεστραμμένο στρώμα στεγανοποίησης της οροφής αφαιρέθηκε όπως και η υγρή θερμομόνωση και οι σανίδες από αμιαντοτσιμέντο που κάλυπταν τις πυραμίδες (Εικ. 1). Κατά την κατασκευή της νέας στεγανωτικής στρώσης της οροφής, απλώθηκε πρώτα ένα ψυχρό αυτοκόλλητο - φράγμα υδρατμών σε όλη την επιφάνεια της στέγης. Αυτό αποτελείται από πολύ ανθεκτικό στο σχίσιμο σύνθετο αλουμινίου, επικαλυμμένο πλήρως με ψυχρή ασφαλτική μεμβράνη. Όσον αφορά τη θερμομόνωση, αποφασίστηκε μόνωση με χρήση πάνελ εξωθημένου πολυστυρένιου με κλίση 1.5%, μέσο πάχος 157 χιλιοστών και θερμική αγωγιμότητα κατηγορίας 040. Ενώ η θερμομόνωση στην επίπεδη επιφάνεια τοποθετούταν χαλαρά, οι πυραμίδες επιστρώνονταν με θερμική μόνωση φτιαγμένη από πάνελ εξωθημένου πολυστυρένιου 120 χιλιοστών πάχους και θερμική αγωγιμότητα κατηγορίας 035, τα οποία κολλάνε πάνω στη στέγη. Επιπλέον, ένα τετραγωνικό ξύλο τοποθετήθηκε στα μισά του περιβλήματος της πυραμίδας ως υποστήριξη της θερμομόνωσης.

Το τρίτο βήμα περιλάμβανε την τοποθέτηση της μονής στρώσης στεγανοποίησης στην οροφή χρησιμοποιώντας πλαστικά φύλλα τριπολυμερούς (EVA), με την σύζευξη των ραφών να πραγματοποιείται ομοιόμορφα με τη χρήση διαλύματος ή με θερμοσυγκόλληση με αέριο. Στη συνέχεια, κάθε ραφή ελεγχόταν χειρωνακτικά με τη βελόνα δοκιμής και με οπτικό έλεγχο και στη συνέχεια σφραγιζόταν με ταινία. Μόνο αν το έργο αυτό εκτελείται με μεγάλη προσοχή εξασφαλίζεται η σωστή στεγανοποίηση με ανθεκτικότητα στη διείσδυση ριζών (αντιρριζική προστασία).

Συγκεκριμένα, στις μικρές κλίσεις, η στεγανοποίηση με πλαστικά φύλλα έχει το ειδικό πλεονέκτημα ότι αποφέρει πολύ λιγότερα λιμνάζοντα νερά κοντά στις ραφές δεδομένου ότι το πάχος του φύλλου και συνεπώς το «σκαλοπάτι» στην περιοχή της ραφής είναι ύψους μόνο 1,2 χιλιοστών και συνεπώς πολύ μικρότερο από το πάχος των 5 χιλιοστών της κορυφαίας στρώσης ασφάλτου. Τα αρνητικά αποτελέσματα στη βλάστηση εξ’ αιτίας του σχηματισμού λιμναζόντων νερών - με άλλα λόγια ο κίνδυνος των στάσιμων νερών σε κλίσεις οροφών μεγαλύτερες του 5% - συνήθως υποτιμούνται. Παρ’ όλ’ αυτά, όσο πιο πολύ το περισσευούμενο νερό που αποστραγγίζεται, τόσο λιγότερη η ανεπιθύμητη βλάστηση και τόσο λιγότερη η ανάγκη για φροντίδα. Το γεγονός αυτό εκτιμάται μακροπρόθεσμα με το μειωμένο κόστος συντήρησης.

Τα στεφάνια υποστήριξης των φώτων του θόλου που σχηματίζεται εσωτερικά των πυραμίδων, έχουν πλέον και ανεμιστήρα με μοτέρ, που σημαίνει ότι τα νέα φωτιστικά παρέχουν και φρέσκο αέρα για τα δωμάτια των γκρουπ των νηπίων. Μετά την εγκατάσταση των χαρακτηριστικών αλουμινίου στη στέγη (μπορντούρα), την κάλυψη της καμινάδας με πλάκες και τη στεγανοποίηση των υποδοχών για το αλεξικέραυνο, οι εργασίες στεγανοποίησης ολοκληρώθηκαν.

«Πρασινίζοντας» τη στέγη

Εφόσον το «πρασίνισμα» της στέγης αποτελεί άλλο ένα φορτίο στο «πακέτο» της στέγης, η διαμόρφωση ξεκίνησε με το άπλωμα προστατευτικών χαλιών σε όλη την επιφάνεια της στέγης. Αυτό το χαλί ζυγίζει 500 g/m2 και δεν παρέχει μόνο αυξημένη προστασία από μηχανική βλάβη στο κάλυμμα της στέγης – αφού οι προδιαγραφές απαιτούν μόνο 300 g/m2 για τη συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά μπορεί και να αποθηκεύσει έως και 5 λίτρα νερού το οποίο ωφελεί τη βλάστηση. Το πάνελ αποστράγγισης και αποθήκευσης νερού “Floradrain FD25” τοποθετήθηκε στις επίπεδες επιφάνειες της στέγης. Αποτελείται από ανακυκλούμενο πολυαιθυλένιο με αυλάκια συλλογής νερού και οπές για αερισμό και εξάτμιση. Το συνεκτικό σύστημα καναλιών στο εσωτερικό του - γνωστό και ως «αυγουλιέρα» - εγγυάται την ασφαλή απορροή των περίσσιων όμβριων υδάτων. Τα πάνελ καλύπτονται με φύλλο φίλτρου για να εμποδίζουν τη διείσδυση των συστατικών του εδαφικού υποστρώματος στο αποστραγγιστικό.

Εικόνα 1. Το εδαφικό υπόστρωμα οροφής εκτοξεύεται πάνω στις πυραμίδες

Οι περιοχές της στέγης με κλίση 25˚, ή με άλλα λόγια οι πυραμίδες πάνω από τα δωμάτια των γκρουπ, καλύφθηκαν με το στραγγιστικό στοιχείο “Floraset FS75”, το οποίο είναι ιδιαίτερα κατάλληλο για τη διαμόρφωση επιφανειών στέγης με κλίση. Αυτό το στραγγιστικό πάνελ, το οποίο είναι φτιαγμένο από 100% ανακυκλούμενο συμπαγές αφρό, έχει επίσης ανοίγματα για αερισμό και εξάτμιση, καθώς και σύστημα καναλιών εσωτερικά για την απορροή των περίσσιων όμβριων υδάτων.

Παρατηρώντας το 75 χιλιοστών πάχους πάνελ διαπιστώνουμε ότι αποτελείται από κοιλότητες που εναλλάσσονται με εξογκώματα από την πάνω μεριά. Αυτά αλληλοσυνδέονται με το υπόστρωμα του εδάφους και έτσι απορροφούν τη συμπίεση του εδάφους. Στη βάση της πυραμίδας, αυτή η πίεση απορροφάται από τη βλάστηση στην επίπεδη επιφάνεια και αποβάλλεται σε αυτήν την περιοχή. Για τη μετέπειτα δημιουργία του «χαλιού σέδων» (Sedum spp.), μια εδαφική στρώση 10 εκατοστών απλώθηκε σε όλη την επιφάνεια της στέγης. Πρόκειται για εδαφικό υπόστρωμα στέγης που αποτελείται από ειδικά παρασκευασμένα πήλινα τούβλα, γνωστό ως υλικό “Zincolit”. Αυτό το υπόστρωμα αποτελείται κυρίως από ανόργανα και οργανικά συστατικά όπως λίπασμα υποστρώματος με ίνες υλικών και πηλό. Για το “Monheim” νηπιαγωγείο, οι ποσότητες των πρόσθετων υλικών όπως ελαφρόπετρα και λάβα αυξήθηκαν έτσι ώστε να μειωθεί το συνολικό βάρος του εδαφικού υποστρώματος. Το τελευταίο βήμα για την ολοκλήρωση της πράσινης στέγης, απαραίτητο για αισθητικούς λόγους και για τη μακροπρόθεσμη «λειτουργία» της, είναι η φύτευση. Για τις επίπεδες επιφάνειες της στέγης του νηπιαγωγείου, ένα μείγμα 10 ειδών βλασταρίων σέδων σκορπίστηκαν με πυκνότητα 60 g/m2, ενώ οι πυραμίδες φυτεύτηκαν με 20 φυτάρια ανά τετραγωνικό μέτρο.

Εικόνα 2. Σκορπίζοντας τα βλαστάρια σέδων (Sedum spp.)

Στο τέλος του Αυγούστου του 2002 όλες οι εργασίες είχαν ολοκληρωθεί και η Καθολική Ενορία έκανε γιορτή για τον αγιασμό της πράσινης στέγης μετά το Φεστιβάλ Συγκομιδής.

Χάρη στην ολοκληρωμένη φροντίδα με πρόγραμμα, που πραγματοποιούταν από τον κηπουρό της πράσινης στέγης, με την αρχική λίπανση κατά την πρώτη άνοιξη, η επιθεώρηση αποδοχής της φύτευσης ήταν εφικτό να πραγματοποιηθεί ένα χρόνο αργότερα, το Σεπτέμβριο του 2003.

Μια σχεδόν πλήρης κάλυψη υγιούς βλάστησης επικύρωσε την απόφασή της Ενορίας για την «πράσινη» ανακαίνιση.

Εικόνα 3. Ο αγιασμός της πράσινης στέγης

Τα παιδιά και οι ενήλικες στο νηπιαγωγείο μπόρεσαν να απολαύσουν ένα σημαντικά βελτιωμένο κλίμα δωματίου κάτω από τη νέα στέγη.

Αναμφισβήτητα η Καθολική Ενορία του Αγίου Τζέρεον υπήρξε μπροστά της εποχής της. Αυτό το έργο αποτελεί ένα άριστο υπόδειγμα κατασκευής και εργασίας ανακαίνισης από οικολογικής αλλά και οικονομικής άποψης. Εξάλλου, αυτές οι δύο παράμετροι δεν αλληλοαναιρούνται, αλλά συμπληρώνουν η μία την άλλη.

Εικόνα 4.H πράσινη στέγη ολοκληρωμένη

Αναδημοσίευση κειμένου του JÜRGEN QUINDEAU Μηχανικού Πράσινης Στέγης, Grün + Dach, Heiligenhaus (Γερμανία), www.gruenunddach.de -από πρακτικά Παγκόσμιου Συνεδρίου Πράσινων Στεγών 2009 “Bringing Nature Back To Town” .

Μετάφραση κειμένου από τη Ψαριανού Κατερίνα, Γεωπόνο – Αρχιτέκτονα Τοπίου - Μέλος της Γεωρυθμικής ΑΤΕ