Εγκατάσταση και Συντήρηση Πράσινων Στεγών – Εμπειρίες στον Τομέα από Ολλανδία

Η “Van der Tol B.V.” είναι μια εταιρεία έργων πρασίνου στη Δυτική Ολλανδία. Έχει παραρτήματα στο Άμστερνταμ, στην Ουτρέχτη και στη Νότια Ολλανδία. Η εταιρεία απασχολεί 180 άτομα από τα οποία τα 25 είναι στην Ουτρέχτη, τα 25 στη Νότια Ολλανδία και τα 130 στο Άμστερνταμ.

Περίπου 40 άτομα εργάζονται στο μηχανολογικό τμήμα, στη διαχείριση των έργων, αλλά και στην υποστήριξη της όλης διαδικασίας από το σχεδιασμό μέχρι και την συντήρηση των πράσινων στεγών.

Η “Van der Tol B.V.” φροντίζει για όλα τα στάδια της δημιουργίας ενός πράσινου έργου, από το στάδιο του σχεδιασμού εώς τη διαχείρισή του, την κατασκευή και τη συντήρησή του. Η εταιρεία έχει όλες τις ειδικότητες στον οργανισμό της είτε αυτές αφορούν τα δίκτυα αποχέτευσης, τη λιθοστρωση, την οικοδομική εργασία ή την κατασκευή ταρατσόκηπων και απασχολεί τους ανάλογους ειδικούς.

Γραφεία της “Van der Tol B.V.” στο Άμστερνταμ.

Η ίδια εταιρεία σχεδίασε τον πρώτο της ταρατσόκηπο το 1978 και μέχρι το 1993 «δουλεύε» αρκετά ενεργά με ταρατσόκηπους. Tα πρώτα χρόνια πραγματοποίησε καινοτόμο για την εποχή έργο με αρκετά φυτοδώματα, αλλά ιδιαίτερα από τις αρχές του 1995 και ύστερα που επέλεξε το σύστημα “ZinCo” ανέλαβε και διεκπεραίωσε μια σειρά από πάρα πολλούς κήπους οροφής.

Κατά τη διάρκεια της παρουσίασής του στο Παγκόσμιο Συνέδριο Πράσινης Στέγης 2009 (“Bringing Nature Back to Town”) που διοργανώθηκε από τον I.G.R.A., ο Sijbrand Noome μας μεταφέρει την εμπειρία που έχει αποκομίσει η εταιρεία στην οποία εργάζεται (“Van der Tol B.V.”) από τη δημιουργία πολυάριθμων ταρατσόκηπων. Πρώτα βέβαια, μας ενημερώνει για τη διαδικασία κατασκευής και τη σύναψη συμβάσεων, όσον αφορά τους ταρατσόκηπους στην Ολλανδία, κατόπιν για τα προβλήματα που εμφανίζονται στην πράξη, για τον σχεδιασμό και τέλος για παραδείγματα κήπων οροφής που έχει κατασκευάσει η εταιρεία “Van der Tol B.V”.

Ταρατσόκηπος στν περιοχή Kattenburg στο Άμστερνταμ  (εγκατάσταση το 1980)

Διαδικασία κατασκευής και σύναψη συμβάσεων

Η “Van der Tol B.V.” για τη δημιουργία ταρατσόκηπων χρησιμοποιεί δύο διαφορετικές μεθόδους, την παραδοσιακή μέθοδο και τη μέθοδο σχεδιασμός & κατασκευή. Στη δεύτερη μέθοδο η διαδικασία ξεκινά με τον «Κύριο του έργου» τον οποίο ακολουθεί ο Αρχιτέκτονας Τοπίου ο οποίος σχεδιάζει το έργο και το παραδίδει με όλες τις προδιαγραφές και τα σχέδια στον ανάδοχο. Ο ανάδοχος αναθέτει υπεργολαβικά την τοποθέτηση της στεγανωτικής μεμβράνης στον τεχνικό της στέγης το οποίο σημαίνει πως ο τεχνικός ζητείται να επιβεβαιώσει πως η στέγη είναι υδατοστεγής. Στην ουσία δηλαδή, ο ανάδοχος καθιστά τον τεχνικό της στέγης υπεύθυνο για την επίδοση της στεγανωτικής μεμβράνης και του ταρατσόκηπου, ζητώντας τις κατάλληλες εγγυήσεις.

Στην παραδοσιακή μέθοδο, ο εργολάβος τοπίου απλά συμβουλεύει τον ανάδοχο και τον τεχνικό της στέγης. Επομένως, στη συγκεκριμένη διαδικασία, η γνώση των κατασκευαστών αποκτάται αργότερα.

Από την άλλη μεριά, με τη μέθοδο σχεδιασμός και κατασκευή, οι διάφοροι εμπλεκόμενοι συμμετέχουν όλοι στο αρχικό στάδιο του έργου και έτσι έχουν την ευκαιρεία να συνεργαστούν μεταξύ τους επιτυγχάνοντας το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. Με αυτόν τον τρόπο επίσης, μπορούν να διευθετήσουν κατάλληλα τη μελλοντική συντήρηση του κήπου οροφής και να βελτιστοποιήσουν το κόστος συντήρησής του.

Ο ουρανοξύστης “52 degrees” της Philips στην περιοχή Nijmegen (εγκατάσταση ταρατσόκηπου 2006)

 

Συγκεκριμένα, στην περίπτωση της εδαφοκάλυψης σε πράσινη στέγη με μείγμα διαφόρων ειδών του φυτού Σέδο (έρποντα ανθεκτικά φυτά εδαφοκάλυψης), ο εργολάβος τοπίου συχνά εμπλέκεται μόνο σε μετέπειτα στάδιο της διαδικασίας της κατασκευής. Ευτυχώς, όσον αφορά τους εντατικούς τύπους κήπων οροφής, βλέπουμε πως οι εργολάβοι τοπίου εμπλέκονται όλο και συχνότερα σε πιο αρχικό στάδιο του έργου, συχνά σε συνδυασμό με έναν έμπειρο τεχνικό στέγης. Στη διαδικασία σχεδιασμός & κατασκευή ο εργολάβος τοπίου μπορεί να προσκομίσει την εμπειρία του και επομένως να επιτευχθεί το καλυτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Προβλήματα που παρουσιάζονται συχνά

Στην πράξη ενδέχεται να παρουσιαστούν πολλά προβλήματα κατά τη δημιουργία ενός ταρατσόκηπου. Είτε αυτά προκύπτουν από τις συζητήσεις κατά τη φάση του σχεδιασμού του έργου, είτε προβλήματα που εμφανίζονται σε μετέπειτα στάδιο.

Ανεπαρκής κλίση ενώ κατασκευάζεται η στέγη Κατά την κατασκευή κτιρίων, αυτό που επιδιώκεται πιο συχνά είναι να κατασκευαστεί ένα κτίριο με μικρό κόστος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, σε πολλές περιπτώσεις, η στεγανωτική μεμβράνη και φυσικά ο ταρατσόκηπος να παραλείπονται.

Για τη σωστή λειτουργία όμως του ταρατσόκηπου, πρέπει η στέγη ενός κτιρίου να έχει ελαφριά κλίση. Εδώ, ο αρχιτέκτονας παίζει σημαντικό ρόλο, αφου αυτός καθορίζει την υψομετρική διαφορά κατά μήκος της επιφάνειας της οροφής. Αν αυτή είναι μηδαμινή, δε μπορεί να προστεθεί στο κατόπιν κλίση.

Δύσκολη πρόσβαση ή ανεπαρκής απορροή όμβριων υδάτων

Η εταιρεία έρχεται όλο και περισσότερο αντιμέτωπη με το γεγονός ότι ο αρχιτέκτονας του κτιρίου συνήθως δε σχεδιάζει τους αγωγούς απορροής σε όλη την επιφάνεια της στέγης, με σχάρες, παρα μόνο περιφερειακά της. Έτσι, τα όμβρια ύδατα κατευθύνονται με τους αγωγούς απορροής απ’ ευθείας έξω από το κτίριο γεγονός που τους καθιστά δυσπροσιτους.

Η άλλη περίπτωση είναι να υπάρχουν λίγοι σε ποσοστό αγωγοί απορροής κατά μήκος της επιφάνειας της στέγης και να έχει μεγαλύτερη διάμετρο ο σωλήνας εξόδου. Αυτό, έχει ως συνέπεια το νερό της βροχής να μη μπορεί να διανεμηθεί ομαλά στους αγωγούς απορροής με τη μικρότερη διάμετρο και να συγκεντρώνεται στη μεμβράνη αποστράγγισης και στο υπόστρωμα.

Υψομετρική διαφορά ανεπαρκής (αντιβαίνει κανονισμούς για Α.Μ.Ε.Α.)

Στην Ολλανδία το υλικό της στέγης μπορεί να ανυψωθεί το μέγιστο 12 εκ. πάνω από τη στεγανωτική μεμβράνη. Στην περίπτωση της πράσινης στέγης, πρόκειται για 12 εκ. πάνω από την κορυφή του «πακέτου» του ταρατσόκηπου.

Την ίδια στιγμή, αυτή η υψομετρική διαφορά των 12 εκατοστών, έρχεται σε σύγκρουση με τους κανόνες για την προσβασιμότητα κατοικιών από άτομα με αναπηρία. Αυτή η απαίτηση περιλαμβάνεται στο «Ολλανδικό Πρότυπο Κατασκευής» και αναφέρει πως η αναβαθμίδα για να προσεγγίσει κανείς μια κύρια είσοδο μιας κατοικίας δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 2 εκατοστά. Στην περίπτωση φυσικά των ταρατσόκηπων αυτή η υψομετρική διαφορά των 2 εκατοστών δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί χωρίς τεχνικά μέσα. Συνήθως αυτό το πρόβλημα λύνεται με τη χρήση ράμπων.

Η στέγη συχνά χρησιμοποιείται ως αποθηκευτικός χώρος κατά την οικοδομή.

Με την ταχεία ανάπτυξη του σύγχρονου κέντρου της πόλης, συχνά ο ανάδοχος δε δύναται να «τρέξει» το έργο ακριβώς με τις συνθήκες που επιθυμεί και συχνά αναγκάζεται να αποθηκεύει τα υλικά της οικοδομής στο κτίριο και συνεπώς και πάνω στη στέγη. Μία επίπεδη στέγη εξάλλου αποτελεί ιδανικό τόπο για αυτόν το σκοπό.

Μετά από μια διαδικασία εντατικής κατασκευής όμως, υπάρχει ζημιά στο πρώτο στρώμα της στεγανωτικής μεμβράνης που έχει ήδη εφαρμοστεί στη στέγη. Αν τότε επιλεχθεί να μπει μια νέα στρώση μεμβράνης, η προσωρινή αποθήκευση των υλικών οικοδομής του κτιρίου στη στέγη δεν αποτελεί πρόβλημα. Στην πράξη όμως, συνήθως γίνεται αντικατάσταση με νέο στρώμα στεγανωτικής μεμβράνης, μόνο στις περιοχές όπου η στεγανωτική μεμβράνη έχει καταστραφεί.

Westerdokseiland στο Άμστερνταμ (εγκατάσταση 2007)

 

Ακόμα πιο σοβαρό πρόβλημα υπάρχει όταν ο ανάδοχος χρησιμοποιεί τη στέγη ως αποθηκευτικό χώρο και έπειτα από την εφαρμογή της τελικής στρώσης της στεγανωτικής μεμβράνης.

Προσβασιμότητα της στέγης

Πολλές φορές προκύπτει το πρόβλημα πως ανεξάρτητα από τη συμφωνία που έχει δοθεί στη συνάντηση που γίνεται η σύμβαση, η πρόσβαση στη στέγη από τους τεχνικούς πρασίνου είναι συχνά δύσκολη ή αδύνατη. Ο ανάδοχος έχει πρόβλημα με τη ράμπα, η δημοτική αρχή ασχολείται με τον περιβάλλοντα χώρο της νέας οικοδομής, η στέγη είναι γεμάτη με υλικά οικοδομής και έτσι δεν υπάρχει αρκετός χώρος για τα υλικά του τεχνίτη του ταρατσόκηπου. Αυτά είναι κάποια θέματα που πρέπει να ληφθούν υπόψιν τα οποία προκαλούν και σημαντική καθυστέρηση στην εκτέλεση του έργου. Επίσης, τα επιπλέον κόστη που προκύπτουν λόγω καθυστέρησης του έργου είναι συνήθως δύσκολο να δικαιολογηθούν και το να τα διεκδικεί κανείς αποτελεί πρόβλημα.

Μέγιστο φορτίο στη στέγη, αποθηκευτικά υλικά

Στην περίπτωση των εντατικών ταρατσόκηπων γίνεται συχνά αποδεκτό στο στάδιο του σχεδιασμού ότι οποιοδήποτε αντικείμενο είναι δυνατόν να τοποθετηθεί πάνω στη στέγη. Τελικά όμως στην πράξη, όταν η στρώση άμμου, το υπόστρωμα καλλιέργειας, το σύστημα του ταρατσόκηπου εγκαθίστανται, ο ανάδοχος συχνά έχει πρόβλημα με το φορτίο του βάρους ειδικά αν οι παλέτες με τα πλακίδια έχουν ήδη μεταφερθεί πάνω στη στέγη. Οι παλέτες πρέπει να τοποθετούνται για ασφάλεια πάνω από τις κολώνες και όχι σε άλλα μέρη της στέγης ή αλλιώς οι ίδιες πρέπει να χωρίζονται σε δύο τμήματα.

Κατασκευάζοντας έναν ταρατσόκηπο

Οι διάφοροι προμηθευτές και Αρχιτέκτονες τοπίου μπορούν να στήσουν έναν ταρατσόκηπο με διαφορετικές μεθόδους. Η εταιρεία “Van der Tol B.V.” χρησιμοποιεί το σύστημα κατασκευής “ZinCo”, το οποίο αποτελείται από τα εξής:

Φύλλο προστασίας οροφής

Αν καμία μεμβράνη για την αντίσταση στη διείσδυση των ριζών δεν έχει εγκατασταθεί, ένα ξεχωριστό φύλλο προστασίας πρέπει να εφαρμοστεί. Σε νέα κατασκευή, συνήθως βρίσκουμε εγκατεστημένο τέτοιο υλικό, αλλά στην περίπτωση ανακαίνισης ή παραδοσιακού τρόπου κατασκευής κτιρίου αυτό συνήθως δε συμβαίνει.

Χαλί προστασίας

Το χαλί προστασίας εφαρμόζεται για να προστατέψει τη μεμβράνη οροφής από μηχανική βλάβη και έχει επίσης κάποιες επιπλέον αποθήκες νερού για βλάστηση κατά τις ξηρές περιόδους.

Στρώμα αποστράγγισης

Το στρώμα αποστράγγισης εγκαθίσταται πάνω από το χαλί προστασίας και εξαρτάται από το τελικό σχέδιο του κήπου οροφής. Στην περίπτωση της εδαφοκάλυψης με μείγμα Σέδων, εφαρμόζεται στρώμα αποστράγγισης με μικρότερη χωρητικότητα αποθήκευσης νερού, σε αντίθεση με την περίπτωση του εντατικού ταρατσόκηπου. Τέλος, στην περίπτωση στέγης-στάθμευσης δεν είναι καθόλου αναγκαίες οι αποθήκες νερού και το επιπλέον νερό πρέπει να αποστραγγίζεται γρήγορα μέσω της στρώσης αποστράγγισης.

Φύλλο φίλτρου

Στο στρώμα στράγγισης εφαρμόζουμε ένα φύλλο φίλτρου. Αυτό, πρέπει να διασφαλίζει ότι το στρώμα αποθήκευσης και αποστράγγισης του νερού με το στρώμα ανάπτυξης των φυτών δε μπερδεύονται. Στην ουσία, το φύλλο φίλτρου εξασφαλίζει μία καλή αποστράγγιση στη πράσινη στέγη για μεγάλο χρονικό διάστημα, επιτρέποντας στο στρώμα αποστράγγισης να μένει καθαρό και να λειτουργεί σωστά.

Υπόστρωμα κήπου οροφής και αμμοχάλικο

Ανάλογα με το σχέδιο κήπου, εφαρμόζουμε μία στρώση άμμου στη μεμβράνη φίλτρου για λόγους λιθόστρωσης/πεζοδρόμσης και μία στρώση υποστρώματος για ποίκιλους τύπους βλάστησης. Το πάχος του υποστρώματος εξαρτάται από τη βλάστηση, π.χ. για βλάστηση Σέδων χρησιμοποιούμε περίπου 6 εκατοστά εκτενούς υποστρώματος, για περιοχές γρασιδιού περίπου 25 εκατοστά υπόστρωμα και για χαμηλούς καλλωπιστικούς θάμνους περίπου 30 - 40 εκατοστά εντατικό υπόστρωμα.

Ολοκληρώνοντας έναν κήπο οροφής

Τελικά, η διάταξη του κήπου ολοκληρώνεται με την προσθήκη μεταλλικών στοιχείων, επίπλων κήπου και φύτευσης.

“Spoorzone” στην περιοχή Άμερσφουρτ (εγκατάσταση 2004) 

Van der Tol B.V. έργα αναφοράς

Αναδημοσίευση από Sijbrand Noome, Project Manager, Roof Gardens, Van der Tol b.v./Regio Nord Holland (Netherlands) www.vandertolbv.nl

Μετάφραση κειμένου από την Ψαριανού Κατερίνα Γεωπόνο - Αρχιτέκτoνα Τοπίου([email protected])